Første rapport frå det treårige overvakingsprogrammet i Fensfjorden er klar

Overvakingsprogrammet dekker Fensfjordområdet i Nordhordland

Overvakingsprogrammet dekker Fensfjordområdet i Nordhordland, frå og med Austfjorden i indre delar av fjordsystemet, Fensfjorden, sidefjordane Masfjorden, Brandangersundet, Ånnelandssundet, Røytingsosen og Børilsosen. I tillegg er det blitt gjort undersøkingar i Lurefjorden (Figur 1). Området består av ni ulike vassførekomstar.

Kva undersøker ein i overvakingsprogrammet? 

Programmet består av ei treårig undersøking av næringssalt og klorofyll i øvre del av vassøyla, samt siktedjup, oksygenmålingar og prøvetaking av botnfauna og miljøgifter i sediment på fire stasjonar i Austfjorden, Fensfjorden og Lurefjorden (Figur 1).

Det skal takast prøver i vassøyla i tre år

Årsaka til at det skal takast prøver i vassøyla i tre år er fordi desse parametrane varierer betydeleg mellom år og har høg naturleg variasjon. Fleire år med målingar vil difor kunne leggje grunnlag for sikrare vurderingar av resultata.

Sedimentprøver vert berre teke ein gong

Prøver i sediment (botnfauna og miljøgifter) blir berre gjort ein gong og blei ferdig i 2022. I tillegg til stasjonane i hovudfjorden blei det tatt prøver for å måle miljøgifter i sediment på ytterlegare 6 lokalitetar kor kunnskapsgrunnlaget ikkje var godt nok frå før (Figur 1).

Talmateriale frå dei siste seks månadane av 2022

Denne første rapporten presenterer data frå vassovervaking dei siste 6 månadane av 2022, saman med resultata frå botnfauna- og miljøgiftgranskingar i sediment.

Vassprøvetaking i tre år på stasjonane i Austfjorden, Fensfjorden og Lurefjorden

Det er berre dei fire stasjonane i Austfjorden, Fensfjorden og Lurefjorden som blir med vidare med vassprøvetaking fram til juni 2025. Her vil det komme ein rapport på nyåret i 2024 og ein samlerapport etter avslutta program sommaren 2025.

Overvaking etter vassforskrifta

Undersøkinga tek utgangspunkt i føringar sett i vassdirektivet. De kan lese meir om kva overvaking etter vassforskrifta er her.

Finn vi teikn til eutrofiering i Fensfjorden?

Eit av hovudmåla med overvakingsprogrammet i Fensfjordsystemet er om vi kan finne nokon teikn på «eutrofiering». Det vil sei om auka tilførsel av næringsstoff fører til at fjordane blir overgjødsla eller om vatnet sirkulerer og omsetter næringstilførselen frå land og oppdrett i sjø på ein god og berekraftig måte.

Det vert målt på næringssalt, korofyll a, siktedjup og teke hydrografimålingar

For å få ei oversikt over dette målast det blant anna på næringssalt i dei øvre vasslaga (ned til 10 m) og på planteplanktonet klorofyll a. I tillegg blir siktedjup undersøkt og hydrografimålingar tatt.

Auka tilførsel av næringssalt kan føre til algeoppblomstring

Planteplankton responderar hurtig på endringar i vekstforhold. Auka tilførsel av næringssalt kan  føre til ei auking av algar i vassmassane. Ved stor tilførsel av næringssalt kan ein observere algeoppblomstringar utover dei naturlege blomstringsperiodane. Konsentrasjonen av klorofyll a over sesongen vil kunne gje oss ein peikepinn på om eutrofiering er eit problem, eller om fjorden «toler» utsleppa bra og at utsleppa blir omsett i næringskjedane.

Samanheng mellom blautbotnfauna og tilførsel av næringsstoff

Ein annan viktig måte å undersøke korleis fjorden handterer tilførsel av næringsstoff i form av organisk materiale er undersøking av blautbotnfauna. Det vil sei å undersøke samansetninga og tal på dyra som lever i sediment på botn. Desse dyra er relativt stasjonære og artssamansetninga kan i stor grad reflektere miljøforholda.

Det vert teke oksygenmålingar i djupet

Hydrografimålingar omfattar mellom anna oksygenmålingar i djupet. Topografiske variasjonar av fjordbotn på vestlandet har stor påverknad på oksygentilhøva ved botn. Det er viktig å kartlegge kor høgt opp eit eventuelt oksygensvinn går ved prøvetaking nedover i djupet til maksimalt djup.

Vassutskifting skjer sjeldnare i teskelfjordar

Terskelfjordar er spesielt utsett for nedgang i oksygenkonsentrasjon pga at vassutskiftinga på botn skjer sjeldnare enn i fjordar utan tersklar. Fensfjorden er ikkje ein terskelfjord.

Desse første undersøkingane kan gje oss ein indikasjon 

Undersøkingane i vassøyla skal gå seg føre i tre år for å kunne tolke resultatet med meir sikkerheit, men desse første 6 månadane kan gi oss ein indikasjon på korleis det står til i fjordsystemet som blir undersøkt.

Det er analysert på miljøgifter i sedimentprøver

Miljøgifter blir etter vassforskrifta inndelt i to kategoriar: «prioriterte stoff» som bestemmer den kjemiske tilstanden i ein vassførekomst, og «vassregionspesifikke stoff» som inngår i vurderinga av den økologiske tilstanden i ein vassførekomst. Lista over dei prioriterte stoffa er bestemt av EU og inneheld stoff som kan ha ei betydning for vassmiljøet og som sjåast som problematiske. Mange av desse kan vere langtransporterte stoff. Dei vassregionspesifikke stoffa er bestemt av Miljødirektoratet. Dette er stoff som er problematiske for Norge og som blir sleppt ut i betydelege mengder med påverknad på vassmiljøet. I dette overvakingsprogrammet har miljøgifter blitt analysert for i sedimentprøvetakinga.